Smachten naar samenhang

Samenvatting

Terwijl de personeelstekorten in het onderwijs oplopen, staat het er niet goed voor met het strategisch personeelsbeleid (sHRM) in het voortgezet onderwijs. Binnen scholen ontbreekt het vooral aan samenhang tussen de strategische koers van de school, onderwijsdoelen en personeelsbeleid. Volgens onderzoek is daar de afgelopen vijf jaar welbeschouwd weinig aan veranderd. In dit essay ga ik niet zozeer in op strategisch personeelsbeleid op zich, maar beschouw ik de lotgevallen van twintig jaar overheidsbeleid rond personeelsbeleid in scholen als een indicatie van een veel breder vraagstuk. Te weten: haperende sturing van het onderwijs. Dat sturingsprobleem manifesteert zich als een zichzelf versterkend proces van afnemend onderling vertrouwen, oplopend chagrijn en weinig echte voortgang. Mijn betoog komt erop neer dat er goede redenen zijn om te smachten naar meer samenhang tussen verschillende aspecten van een schoolorganisatie. Tussen strategie, onderwijs en personeel bijvoorbeeld, en tussen onderwijskundige doelen, professionalisering van leraren en schoolontwikkeling. Maar er schuilt ook een logica achter het ontbreken van die samenhang. Het is voor scholen namelijk een manier om zich staande te houden in een omgeving die bol staat van eisen en verwachtingen die elkaar tegenspreken en snel afwisselen. Daar komt bij dat het ingezette beleidsspoor met wettelijke verplichtingen voor sHRM en het vormen van onderwijsregio’s het voor scholen eerder moeilijker dan makkelijker maakt om meer samenhang te realiseren. Om de sturingsimpasse te doorbreken is een herbezinning nodig op de inrichting van het onderwijsbestel en ieders rol daarin. Binnen de huidige spelregels is het aan de centrale overheid om kaders stellen zonder in operationele details te treden. Het is aan schoolbesturen en schoolleiders om de ruimte die er is ook daadwerkelijk te benutten. Ook de VO-Raad moet de rol die ze heeft goed vervullen. Tot slot is het de hoogste tijd voor een serieuze leiderschapsstrategie voor het Nederlandse onderwijs.