- Home
- Thema's
- Markt & Overheid
- Marktwerking in het onderwi...
Inleiding
Over de effecten van marktwerking in het onderwijs wordt fel gedebatteerd. De voorstanders verwachten verbetering van kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid. De opponenten vrezen dat vrije schoolkeuze van ouders en concurrentie tussen scholen zal leiden tot grotere segregatie, homogenere groepen en mede daardoor ook verlies van kwaliteit. De resultaten van het empirische onderzoek naar daadwerkelijke effecten van marktwerking zijn aanmerkelijk genuanceerder dan het theoretische debat doet vermoeden. De belangrijkste conclusie luidt dat marktwerking positieve effecten kán hebben, mits voldaan is aan twee randvoorwaarden. Ten eerste moeten de scholen ook daadwerkelijk concurreren om de leerlingen, in plaats van andersom. En ten tweede moeten ouders ook feitelijk kunnen kiezen tussen alternatieven. Als niet aan deze voorwaarden is voldaan, of kan worden, dan kan marktwerking de ongelijkheid in het onderwijs vergroten, de toegankelijkheid bedreigen en op het macro-niveau van een regio of land afbreuk doen aan de kwaliteit van het onderwijs.
Fel debat, genuanceerd onderzoek
De meest heikele vraag in alle verhandelingen, debatten en onderzoeken omtrent marktwerking in het onderwijs is steeds weer: waar leidt het toe? Het is ook het antwoord op precies deze vraag die de gemoederen het meest verhit en de stemmen het meest verdeelt. De één is er vast van overtuigd dat marktwerking zal leiden tot kwalitatief beter onderwijs, betere onderwijskeuzes en betere onderwijskansen voor kansarme kinderen. Voor de ander staat vast dat marktwerking niets dan onheil brengt omdat de kwaliteit zal afbrokkelen, onderwijskeuzes op oneigenlijke gronden gemaakt zullen worden en kansarme kinderen de rekening zullen betalen. Het contrast tussen verwachte positieve effecten en gevreesde negatieve effecten van marktwerking is groot. Deelnemers aan het debat hebben zich lange tijd ongehinderd achter hun - vaak ideologische - stellingen kunnen verschansen. Dit kwam omdat marktwerking in het onderwijs vooral bij plannen bleef en nauwelijks in praktijk werd gebracht. De laatste jaren komt daar verandering in en wordt in steeds meer landen onderwijsbeleid doorgevoerd onder de noemer marktwerking. Ook het onderzoek naar effecten van dit type beleid neemt toe. Binnen het bestek van deze verkenning beperk ik me tot het schetsen van een paar algemene lijnen die uit het onderzoeksmateriaal naar voren komen.
Dit hoofdstuk is voornamelijk gebaseerd op het relatief talrijke onderzoek naar effecten van marktwerking voor het voortgezet onderwijs. Ik baseer me vooral op ervaringen in de Verenigde Staten van Amerika, Schotland, Engeland, Nieuw-Zeeland. De keuze van landen berust op twee overwegingen. Ten eerste benaderen de maatregelen die in deze landen zijn doorgevoerd de ‘pure’ marktvorm het dichtst en ten tweede is juist voor deze landen relatief veel onderzoeksmateriaal beschikbaar.
Waslander, S. (2001). Marktwerking in het onderwijs: waar leidt het toe? In: Onderwijsraad (2001). Onderwijs in de markt. Den Haag: Onderwijsraad. Hoofdstuk 15: 270 - 297.
Aanbevolen
Markets in education. An analytical review of empirical research on market mechanisms in education
In the last three decennia, many governments have introduced market mechanisms in education. They have done so by enhancing parental choice and encouraging school...
Lees meer