Jongleren met publiek-private arrangementen

Sietske Waslander, Hugo Hopstaken

Inleiding

Het Nederlandse onderwijsstelsel voor primair en voortgezet onderwijs is wereldberoemd. Al bijna een eeuw kent Nederland de ‘vrijheid van onderwijs’. Het staat ouders vrij een school te kiezen die aansluit bij de eigen levensovertuiging (vrijheid van richting), het staat groepen ouders of andere private partijen vrij een school te starten (vrijheid van stichting) en privaat bestuurde scholen hebben een grote mate van autonomie waar het gaat om de inrichting van de eigen onderwijsorganisatie (vrijheid van inrichting). Maar wat het stelsel echt bijzonder maakt is het recht op gelijke bekostiging, dat na een ware schoolstrijd zelfs in de grondwet is vastgelegd. Als privaat bestuurde (bijzondere) scholen voldoen aan een aantal criteria, verplicht de overheid zich deze scholen op gelijke voet te bekostigen als publiek bestuurde (openbare) scholen.

Effecten van gelijke bekostiging

Pleitbezorgers van vrije schoolkeuze in het buitenland zien in Nederland de ultieme vorm van onderwijsvrijheid in praktijk gebracht. In eigen land is er de laatste jaren meer aandacht voor de nadelen van het stelsel. Zo wordt erop gewezen dat de verzuiling in de na-oorlogse periode een dempende invloed heeft gehad op de sociaal-economische segregatie tussen scholen. Met de ontzuiling zou die dempende invloed verdwijnen. In deze tijd van individualisering en een multiculturele samenleving zou ons stelsel juist volop ruimte bieden aan het ontstaan van zwarte en witte scholen. Dit alles roept – ook binnen politieke kringen – bij herhaling de vraag op of ons aloude onderwijsstelsel aan het begin van de eenentwintigste eeuw aan revisie toe is. Hoewel politieke uitspraken soms anders doen vermoeden, hebben we tot op heden nauwelijks een overkoepelend beeld van mogelijke voor- en nadelen van het huidige stelsel. In deze bijdrage staat daarom de volgende vraag centraal.

Welke positieve en welke negatieve effecten heeft gelijke bekostiging van openbare en bijzondere scholen in het funderend onderwijs?

Een hoofdstuk over publiek en privaat in relatie tot financiering en besturing, schoolkeuze en concurrentie, en de verdeling van leerlingen over scholen. Op basis van onderzoek in Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Nieuw-Zeeland, Chili, en de Verenigde Staten van Amerika.

 

Waslander, S. & Hopstaken, H. (2005). Jongleren met publiek-private arrangementen. in: Onderwijsraad (2005). Onderwijs in thema's. Den Haag: Onderwijsraad. Hoofdstuk 1: 13 - 54.

Aanbevolen

Lees meer

Markets in education. An analytical review of empirical research on market mechanisms in education

In the last three decennia, many governments have introduced market mechanisms in education. They have done so by enhancing parental choice and encouraging school...

Lees meer