- Home
- Thema's
- Markt & Overheid
- Het publieke karakter van o...
Inleiding
In de jaren tachtig domineerde wereldwijd de gedachte dat organisaties als ministeries, scholen, vervoersbedrijven en ziekenhuizen een voorbeeld moesten nemen aan commerciële bedrijven. Dat zou ze efficiënter en klachtgerichter maken en de kwaliteit van de dienstverlening verbeteren. Begin jaren ’20, veertig jaar later, adverteren commerciële bedrijven met de publieke doelen die ze nastreven, maken multinationals kenbaar hoe ze bijdragen aan duurzaam leven, en verantwoorden ondernemingen zich over hun bijdrage aan de ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Ondertussen is sprake van een herwaardering van publieke dienstverlening en spreken politieke partijen zich uit voor een sterke overheid. En dat was nog vóór de corona-crisis.
Wat maakt onderwijs 'publiek'?
Een duidelijke scheidslijn tussen een publieke en een private sector was in Nederland altijd al moeilijk te vinden. Mede door bovenstaande ontwikkelingen, vervaagt het onderscheid tussen publiek en privaat verder. Bovendien, nu de overheid zich opstelt als regisseur van beleidsprocessen en daarvoor brede samenwerking zoekt, raken publiek en privaat steeds meer met elkaar verweven. Tegen dit decor ontstaat de behoefte om termen als publiek en privaat opnieuw te doordenken. Wanneer beschouwen we iets als publiek, en wat bedoelen we daar dan mee? Zoals nog zal blijken, helpt het zelden om te spreken over publiek óf privaat. In de internationale literatuur is publicness een gangbare term. Het verwijst naar de mate waarin een organisatie, dienst of activiteit te beschouwen is als ‘publiek’.
Het schaduwonderwijs groeit, net al het particuliere onderwijs. Beroepsopleidingen en bedrijven werken steeds intensiever met elkaar samen. Er is een roep om (in uitzonderlijke gevallen) leerlingen met publieke bekostiging particulier onderwijs te laten volgen. Internationaal opererende commerciële scholen-bedrijven en kapitaalkrachtige fondsen oefenen invloed uit op het Nederlandse onderwijs. De platforms van bigtech bedrijven dringen diep de school in. De corona-crisis versterkt die ontwikkelingen. Reden genoeg om vraagstukken rond publiek en privaat opnieuw te doordenken.
In dit essay, geschreven op verzoek van de Onderwijsraad, vormen algemene beschouwingen over publiek en privaat het decor om na te denken over het publieke karakter van onderwijs. Ik probeer drie dingen te doen.
Begrippen verhelderen. Rond termen als publiek en privaat hangt een dichte mist. Het is belangrijk om ontwikkelingen die verschillend zijn, ook verschillend te benoemen. Commodificering is iets anders dan commercialisering. Bijlage 1 biedt een lexicon met termen.
Het denken ordenen door een aantal prominente invalshoeken toe te lichten. Het hart van het essay bestaat uit een beschrijving van drie invloedrijke perspectieven die het denken over publicness informeren.
Stof tot nadenken bieden. Dat is het voornaamste doel van het héle essay inclusief alle boxen en bijlagen. De boxen geven illustraties van het denken over publicness in relatie tot onderwijs. Ter inspiratie maak ik een uitstapje naar het publieke karakter van iets heel anders, namelijk de publieke ruimte.
Passend bij die doelen, sluit het essay niet af met een reeks ondubbelzinnige conclusies, laat staan definitieve antwoorden, maar met verderbrengende vragen. Wat zijn nu de belangrijkste vragen rond het publieke karakter van het onderwijs in Nederland? Het zoeken naar behulpzame antwoorden begint immers met het stellen van zinvolle vragen.
Waslander, S. (2021). Het publieke karakter van onderwijs. Essay voor de Onderwijsraad. Tilburg: TIAS School for Business and Society.
Aanbevolen
Denken over onderwijs
Mensen zijn door-en-door sociale wezens en onderwijs is een door-en-door sociale praktijk. Als de Covid-19 pandemie íets duidelijk heeft gemaakt, dan is het dat....
Lees meer